مزیای حمل با کانتینر و شناخت انواع مختلف کانتینر ها

پیشرفت تکنولوژی در زمینه حمل و نقل باعث گردیده تا متصدیان حمل و نقل تمام سعی و کوشش خود را بکار برند تا محمولات سریعتر و سالمتر به مقصد برسد. یکی از این پدیده ها که باعث تسهیل حمل و نقل بین المللی می گردد حمل کالا بوسیله کانتینر(Container) است. اصولا استفاده از کانتینر از اواسط دهه ۱۹۶۰ رایج گردید.  کانتینرهای استاندارد از سال ۱۹۶۵ به بعد وارد بازار حمل و نقل گردیده و مورد استفاده قرار گرفت و باعث شد تا هزینه های حمل و نقل و بسته بندی کاهش پیدا کند.

استفاده از کانتینر امکان حمل انبار به انبار را بهتر ممکن می سازد. در سیستم حمل و نقل٬ اگر بتوان تعداد دفعات بارگیری و تخلیه کالا را بصورت واحدهای پراکنده کاهش داد٬ ضمن سرعت بخشیدن به کار تخلیه و یا بارگیری ٬کالا با آسیب کمتری بدست صاحبان آن خواهد رسید. حمل با کانتینر این را ممکن می سازد تا واحدها و بسته های زیادی را در کانتینر قرار داده و در واقع بارهای متعددی را بصورت «یک پارچه» (Unitization) در آورد.

*اینک ضمن بررسی مختصر مزایای حمل با کانتینر اشاره ای هم به مزایای یک پارچه سازی خواهیم نمود.

  مزایای حمل با کانتینر

1. کاهش خسارت ناشی از شکستگی ٬ خراب شدن یا سرقت مورد بیمه
2. کاهش هزینه های بسته بندی ٬ تخلیه و بارگیری کالای مورد بیمه
3. حمل یکجای مورد بیمه در کانتینر با توجه به ظرفیت آن
4. حمل با کانتینر امکان تحویل کالا را از محل تولید به مصرف ممکن می سازد (Door to Door)
5. حمل با کانتینر سرعت کار بار گیری و تخلیه را افزایش می دهد.

مزایای یکپارچه سازی کالا در حمل با کانتینر

1. حذف جابجایی سنتی کالا از سیستم حمل و نقل
2. حداکثر بهره گیری از فضای مفید وسایل حمل
3. تسهیل در آماده سازی کشتی برای عملیات بارگیری و تخلیه
4. ممانعت از بارگیری اضافی(Over storage) در وسیله حمل
5. ایجاد ایمنی و تعادل بهتر و سریعتر در کشتی
6. کاهش مبادله اسناد مربوط به کالا که باعث وقفه و معطلی در عملیات بارگیری و تخلیه می گردد.

اصولا سیستم حمل و نقل بین المللی کلیه این کوششها و مساعی را بدین جهت مبذول می دارد که بتواند از سرمایگذاریهای انجام شده در این سیستم بهترین بهره برداری را بنماید.

بسیاری از کارشناسان سیستم حمل و نقل براین عقیده اند که پیدایش کانتینر در واقع همان انقلاب تکنولوژیکی در صنعت حمل و نقل بوده است. «اگر فرض کنیم حمل کالا بوسیله کانتینر اتفاق افتاده و تمام شده باشد ٬ توسعه آن هنوز ادامه دارد و در دهه آینده با سرعت زیادتری شکل تکمیلی خود را طی خواهد کرد و مسیر های جایگزینی ٬ تغییر در توازن کالا های وارده و صادره و نوع تکنولوژی و عملیات مورد بهره برداری از جمله عواملی است که ریسک سرمایه گذاری این سیستم را بالا می برد. در مورد کشور خودمان نخست باید بررسی کرد که چند درصد از مبادلات بین المللی ایران را کالاهای قابل حمل با کانتینر تشکیل می دهد و سهم فعلی مبادله کالا با کانتینر چه فاصله ایی با این درصد از مبادلات دارد؟ جالب است بدانیم که کانتینر بعنوان محفظه ٬ متعلق به خط کشتیرانی است یا خط کشتیرانی آن را از مالکش اجاره کرده است. باید در هر مسیر تجاری محاسبه شود که تعداد دفعاتی که کانتینر از مبداء اولیه پر شده و پس از تخلیه در مقصد نهایی٬ به مبداء اولیه باز می گردد چند بار در سال است».(از کتاب ٬ راهنمای استفاده از کانتینر برای حمل کالا ٬ تالیف ملک رضا ملک پور)

انواع کانتینر

همانطور که قبلا اشاره کردیم٬ کانتینر ها از بدو پیدایش خود ٬ یعنی حدود نیم قرن قبل تاکنون تحولات ساختاری فراوانی را پشت سر گذاشته اند. کانتینرها ابتدا از چوب ساخته می شد که هنوز نوع چوبی آن وجود دارد. امروزه اغلب کانتینرها از آهن ساخته شده است. کانتینر هایی که از فایبر گلاس ساخته شده وجود دارد که ضمن مقاوم بودن بسیار سبک و جابجایی آن ساده تر است.در سالهای اخیر کانتینر هایی از جنس آلومینیوم به بازار عرضه شده که بسیار مقاوم و سبک است.کانتینر های یخچالی دارای اسکلت دوجداره هستند و به همین دلیل درجه حرارت را ثابت نگه می دارند و بدین طریق از فساد محصولات و مواد غذایی جلوگیری می شود.تولید و ساخت کانتینر ها ضمن اینکه از استانداردهای بین المللی تابعیت می کند باید براساس معیارهای سازمان بین المللی استاندارد باشد. کانتینر ها را می توان از نقطه نظر ابعاد ٬ وزن٬ اندازه به شرح زیر طبقه بندی نمود.

با توجه به جدول ذکر شده در بالا انواع متفاوتی از کانتینر تولید می شود که برای مصارف گوناگون در شبکه حمل و نقل مورد استفاده قرار می گیرد. البته کانتینر هایی با ارتفاع بیشتر از آنچه که در جدول بالا ذکر گردیده وجود دارد.

 کانتینر هایی که با در نظر گرفتن اطلاعات مشروحه در جدول تولید می شوند عبارتند از:

1. کانتینر برای حمل کالای متفرقه(General cargo containers)
2. کانتینر های بسته(Closed containers)
3. کانتینر های روباز(Open top containers)
4. کانتینر هایی که پهلوی آنها باز است.(Open side containers)
5. کانتینر هایی که رو و پهلوی آنها باز است.(Open top,Open side container)
6. کانتینر هایی که رو ٬ پهلو و پشت آنها باز است.(Open top,Open side,Open end containers)

کانتینر های مخصوصی که دارای کنترل درجه حرارت هستند.

1. کانتینر های یخچالی(Refrigerated containers)
2. کانتینر های عایق دار(Insulated containers)
3.  کانتینر های حرارتی(Heated containers)

 کانتینر های مخزنی(Tank containers) 

1. کانتینر های مخصوص حمل مایعات
2. کانتینر های مخصوص حمل گاز فشرده
3.  کانتینر های مخصوص حمل کالای فله(Bulk cargo containers)

کانتینر های کفی(Platform containers)

1. کانتینر های داری تهویه (Ventilated containers)
2. کانتینر های سوپر رک(Super Rack Container)

مسئولیتهای متصدی حمل ونقل و یا مالکین کشتی حسب وظیفه و نقشی که در کار حمل و نقل کانتینر دارند متفاوت است. اگر مالکین کشتی صرفا به عنوان یک متصدی حمل و نقل دریایی برای حمل و نقل  کالا به خارج ازکشور اقدام می نمایند مسئول نخواهد بود زیرا کانتینر در ید اختیار او قرار ندارد. اما شرکت های حمل و نقل کانتینری بزرگی وجود دارند که کلیه خدمات را ارائه میکند وحمل و نقل کانتینرها با کشتی های آنها صورت می پذیرد دارای مسئولیت هستند. به هر حال تعیین مسئولیت های متصدی حمل با توجه به وسایل حمل چند گانه مشکل است. مثلا چنانچه کانتینر از طریق زمینی حمل شود مسئولیت براساس شرایط C.M.R میباشد. (معاهده مربوط به قرار داد حمل و نقل کالا از طریق جاده ایی که بنام CMR معروف گردید در ۱۹ ماه مه سال۱۹۵۶ در ژنو به تصویب رسید.) عبارت CMR مخفف Convention of the Contract for the international Carriage of Good by Rood  می باشد. درحالی که مسئولیت متصدی حمل و نقل دریایی تابع قانون حمل کالا از طریق دریا(Carriage of the Goods by the sea Act) میباشد.

استفاده از كانتينرهاي ۲۰ و ۴۰ فوت در حمل و نقل از بقيه سايزها شايعتر مي باشد . به كانتينرهاي با ارتفاع ۸.۵ فوت، كانتينر استاندارد اطلاق ميگردد. نياز به كانتينرهاي با حجم زياد (High cube Container) يا به اصطلاح HC در حال افزايش مي باشد، كه شايعترين از اين نوع با ارتفاع ۹.۵ فوت مي باشند .

نوع ديگري از كانتينرها به نام نيم ارتفاع (half height container) وجود دارند ( ارتفاع ۴.۲۵ فوت) كه برای بارهاي سنگين مثل ميله ها و شمشهاي فولادي طراحي شده اند كه وزني دو برابر كانتينرهاي معمولي در واحد سطح را تحمل ميكنند.

ویژگی های کانتینرها

• ظرفیت (Capacity)

ظرفيت كانتينر ، حجم مكعبي مي باشد كه يك كانتينر ميتواند در خود جاي دهد. عبارت cube خيلي اوقات به حجم مكعب محموله اشاره دارد. ظرفيت كانتينر از طريق محاسبه حجم دروني كانتينر محاسبه ميگردد .

• نرخ ظرفیت وزنی (Rating )

عبارت است از حداكثر وزن خالص كه عبارت است از حداكثر وزن مجاز كانتينر به علاوه محتوياتش . اين نرخ براي كانتينرهاي ۲۰ فوت dry cargo برابر ۲۴تن و براي كانتينرهاي ۴۰فوت و HI cube برابر ۳۰.۴۸تن مي باشد .

•  وزن ناخالص کانتینر خالی (Tare Mass)

عبارت است از وزن كانتينر خالي به علاوه كليه متعلقات و تجهيزات مورد نياز متصله به كانتينر جهت كاركرد نرمال . اين وزن به دليل روشهاي متفاوت ساخت و مواد مورد استفاده ممكن است، ثابت نباشد.

۸.۵*۲۰فوت            ۱.۸تن تا ۲.۴تن

۸.۵*۴۰فوت            ۲.۸تن تا ۴ تن

۹.۵*۴۰فوت            ۳.۹تن تا ۴.۲ تن

• وزن مجاز (Payload) 

حداكثر وزن مجاز قابل بارگيري در كانتينر مي باشد ( كه شامل بسته بندي و الزامات محافظتي بار كه جزو متعلقات نرمال كانتينر نمي باشند هم ميگردد ) از اينرو :

Payload =  rating – tare mass

بار مجاز معمول در كانتينر ۲۰ فوت ۱۷.۵تن يا كمتر و براي ۴۰فوت ۲۴ تن مي باشد.

مقادير Payload , rating و Tare mass كانتينر بر روي ديواره آن نصب ميگردد.

هر كانتينر داراي يك كد شناسايي يا شماره كانتينر مي باشد ( ۴ كاراكتر مشخص كننده مالك يا استفاده كننده از آن و ۷ كاراكتر عددي مشخص كننده كانتينر ) اين مشاره در ديواره خارجي و داخلي كانتينر ثبت گرديده است. شماره كانتينر براي ساده تر شدن رديابي كانتينر و محموله در بارنامه ثبت ميگردد.

راحتي كانتينر در حمل چند وجهي

كانتينر براي آسودگي حمل و نقل كالا بدون بارگيري مجدد مياني طراحي شده است . در حمل چند وجهي (MultiModal Transport ) حداقل از دو يا بيشتر روش حمل استفاده ميگردد، به عنوان مثال كالا با كشتي از بندر مبدا به بندر مقصد حمل ميگردد و از آنجا توسط تریلرهایی با قابلیت انتقال کانتینر به دست خريدار ميرسد .

وزن و حجم محموله بر روي سايز و تعداد كانتنرهاي مورد استفاده تاثير ميگذارد. در محاسبه سايز و تعداد كانتنرهاي مورد نياز بايستي موارد زير را در نظر داشت:

♦ استفاده از كانتینر ۴۰ فوت HIGH CUBE محدوديتهاي زير را به همراه دارد:

♦ همه شركتها و خطوط كشتيراني، كانتينر HC ندارند.

♦ در مناطقي مانند تونلها و زير گذرها محدوديت قانوني حداكثر ارتفاع وجود دارد.

♦ هزينه حمل كانتینرهاي HC از كانتينرهاي استاندارد بيشتر است.

بعضي از شركتهايي كه كانتينر high cube دارند در زير آمده اند :

APL) U.S.A)

(Evergreen) Taiwan

(Hanjin) South Korea

(Hapag-Lloyd) Germany

(K” Line”) Japan

(Maersk)Denmark

(NYK)Japan

(OOCL)Hong Kong-Taiwan

(Sea-Land)U.S.A